بازار فارکس – Forex Market

تعریف

بازار فارکس یا بازار مبادلات ارز خارجی (Foreign Exchange Market) بزرگترین و نقدشونده‌ترین بازار مالی جهان است که در آن معامله‌گران به خرید و فروش ارزهای مختلف می‌پردازند. این بازار روزانه بیش از 6.6 تریلیون دلار گردش مالی دارد که این رقم چندین برابر حجم معاملات تمام بازارهای سهام جهان است.

تاریخچه بازار فارکس

دوران قبل از برتون وودز

پیش از قرن بیستم، ارزش ارزها عمدتاً بر اساس استاندارد طلا تعیین می‌شد و نرخ تبادل ارزها نسبتاً ثابت بود.

سیستم برتون وودز (۱۹۴۴-۱۹۷۳)

• در سال ۱۹۴۴، نمایندگان ۴۴ کشور در کنفرانس برتون وودز گرد هم آمدند
• سیستمی ایجاد شد که در آن دلار آمریکا به طلا متصل بود و سایر ارزها به دلار
• هر اونس طلا معادل ۳۵ دلار تعیین شد

پایان برتون وودز و آغاز نرخ‌های شناور

• در سال ۱۹۷۳، سیستم برتون وودز فروپاشید
• نرخ‌های ارز به صورت شناور درآمدند
• این تغییر، زمینه را برای شکل‌گیری بازار فارکس مدرن فراهم کرد

انقلاب دیجیتال و گسترش بازار فارکس

• در دهه ۱۹۹۰، با گسترش اینترنت، معاملات ارزی آنلاین آغاز شد
• از سال ۲۰۰۰ به بعد، دسترسی افراد عادی به این بازار افزایش یافت
• امروزه، پلتفرم‌های معاملاتی پیشرفته امکان معامله ۲۴ ساعته را فراهم کرده‌اند

ویژگی‌های بازار فارکس

۱. حجم معاملات بسیار بالا

• روزانه بیش از ۶.۶ تریلیون دلار (بر اساس آمار بانک تسویه بین‌المللی در سال ۲۰۱۹)
• این حجم عظیم باعث نقدشوندگی فوق‌العاده این بازار می‌شود

۲. ساعات معاملاتی گسترده

• فعالیت ۲۴ ساعته در ۵ روز هفته (از یکشنبه شب تا جمعه شب به وقت ایران)
• مراکز اصلی معاملات: توکیو، سیدنی، لندن و نیویورک
• همپوشانی ساعات کاری مراکز مختلف باعث افزایش نقدینگی می‌شود

۳. ساختار غیرمتمرکز

• بر خلاف بازار سهام، فارکس فاقد مکان فیزیکی مرکزی است
• معاملات از طریق شبکه‌ای از بانک‌ها، کارگزاری‌ها و سایر نهادهای مالی انجام می‌شود
• این ساختار غیرمتمرکز باعث انعطاف‌پذیری و کارایی بیشتر بازار می‌شود

۴. اهرم مالی بالا

• امکان استفاده از اهرم مالی (Leverage) تا ۱:۵۰۰ در برخی کشورها
• در کشورهای با مقررات سخت‌گیرانه‌تر مانند آمریکا، اهرم مالی محدودتر است (۱:۵۰)
• اهرم مالی می‌تواند سود را افزایش دهد اما ریسک زیان را نیز به همان نسبت بالا می‌برد

۵. هزینه‌های معاملاتی پایین

• کارمزد معاملات معمولاً از طریق اسپرد (Spread) تأمین می‌شود
• اسپرد تفاوت بین قیمت خرید و فروش است
• در جفت ارزهای اصلی، اسپرد بسیار کم است (گاهی کمتر از ۱ پیپ)

ساختار بازار فارکس

۱. سطوح مختلف بازار

• سطح بین‌بانکی: بانک‌های بزرگ و نهادهای مالی با دسترسی مستقیم به نقدینگی
• سطح عمده‌فروشی: شرکت‌های بزرگ، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاران بزرگ
• سطح خرده‌فروشی: معامله‌گران فردی و شرکت‌های کوچک که از طریق کارگزاران فعالیت می‌کنند

۲. بازیگران اصلی بازار فارکس

• بانک‌های مرکزی: تنظیم سیاست‌های پولی و مداخله در بازار ارز
• بانک‌های تجاری بزرگ: تأمین نقدینگی و انجام معاملات بزرگ
• شرکت‌های چندملیتی: پوشش ریسک ارزی و تسهیل تجارت بین‌المللی
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری و هج فاندها: سرمایه‌گذاری و سوداگری
• کارگزاران و معامله‌گران خرد: سوداگری و سرمایه‌گذاری در مقیاس کوچکتر

۳. انواع کارگزاران فارکس

• کارگزاران مارکت میکر (Market Maker): طرف مقابل معاملات مشتریان هستند
• کارگزاران ECN (Electronic Communication Network): معاملات را مستقیماً به بازار بین‌بانکی منتقل می‌کنند
• کارگزاران STP (Straight Through Processing): سفارشات را به نقدینگی‌دهندگان متعدد ارسال می‌کنند
• کارگزاران هیبریدی: ترکیبی از روش‌های فوق

جفت ارزها در بازار فارکس

۱. جفت ارزهای اصلی (Majors)

جفت ارزهایی که شامل دلار آمریکا و یکی از ارزهای اصلی دیگر هستند:

• EUR/USD: یورو/دلار آمریکا (پرمعامله‌ترین جفت ارز)
• USD/JPY: دلار آمریکا/ین ژاپن
• GBP/USD: پوند بریتانیا/دلار آمریکا
• USD/CHF: دلار آمریکا/فرانک سوئیس
• USD/CAD: دلار آمریکا/دلار کانادا
• AUD/USD: دلار استرالیا/دلار آمریکا
• NZD/USD: دلار نیوزیلند/دلار آمریکا

۲. جفت ارزهای فرعی (Minors)

جفت ارزهایی که شامل ارزهای اصلی هستند اما دلار آمریکا در آنها نیست:

• EUR/GBP: یورو/پوند بریتانیا
• EUR/JPY: یورو/ین ژاپن
• GBP/JPY: پوند بریتانیا/ین ژاپن
• EUR/CHF: یورو/فرانک سوئیس

۳. جفت ارزهای غیرمتعارف (Exotic Pairs)

جفت ارزهایی که شامل یک ارز اصلی و یک ارز از اقتصادهای نوظهور یا کوچکتر هستند:

• USD/TRY: دلار آمریکا/لیر ترکیه
• USD/ZAR: دلار آمریکا/رند آفریقای جنوبی
• USD/MXN: دلار آمریکا/پزو مکزیک
• USD/SGD: دلار آمریکا/دلار سنگاپور

انواع تحلیل در بازار فارکس

۱. تحلیل بنیادی (Fundamental Analysis)

• بررسی عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مؤثر بر ارزش ارزها
• شاخص‌های اقتصادی مهم:
  • نرخ بهره: تأثیر مستقیم بر جذابیت ارز
  • نرخ تورم: کاهش ارزش پول ملی در بلندمدت
  • تولید ناخالص داخلی (GDP): شاخص رشد اقتصادی
  • نرخ بیکاری: نشان‌دهنده سلامت اقتصاد
  • تراز تجاری: تأثیر بر عرضه و تقاضای ارز
• سیاست‌های بانک‌های مرکزی و اظهارات مقامات پولی

۲. تحلیل تکنیکال (Technical Analysis)

• بررسی نمودارها و الگوهای قیمتی برای پیش‌بینی حرکات آینده قیمت
• ابزارهای تحلیل تکنیکال:
  • اندیکاتورها: میانگین متحرک، MACD، RSI، استوکاستیک
  • الگوهای نموداری: سر و شانه، دوقلو، مثلث، کانال‌ها
  • خطوط روند: حمایت و مقاومت
  • فیبوناچی: ابزاری برای تعیین سطوح بازگشت قیمت
  • امواج الیوت: تئوری موجی برای پیش‌بینی حرکات بازار

۳. تحلیل احساسات بازار (Sentiment Analysis)

• بررسی روانشناسی جمعی معامله‌گران
• ابزارهای تحلیل احساسات:
  • موقعیت‌های معاملاتی: نسبت خریداران به فروشندگان
  • شاخص‌های ترس و طمع: سنجش احساسات کلی بازار
  • تحلیل رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: بررسی دیدگاه عمومی

استراتژی‌های معاملاتی در فارکس

۱. از نظر افق زمانی

• معاملات اسکالپینگ (Scalping): معاملات بسیار کوتاه‌مدت (ثانیه تا چند دقیقه)
• معاملات روزانه (Day Trading): باز و بسته کردن معاملات در همان روز
• معاملات نوسانی (Swing Trading): نگهداری موقعیت‌ها برای چند روز تا چند هفته
• معاملات موقعیتی (Position Trading): نگهداری موقعیت‌ها برای چند هفته تا چند ماه

۲. از نظر رویکرد

• استراتژی‌های روندی (Trend Following): حرکت در جهت روند اصلی بازار
• استراتژی‌های بازگشتی (Reversal): معامله در جهت مخالف روند کوتاه‌مدت
• استراتژی‌های محدوده (Range Trading): معامله در محدوده‌های مشخص قیمتی
• استراتژی‌های آربیتراژ (Arbitrage): بهره‌برداری از اختلاف قیمت در بازارهای مختلف
• استراتژی‌های خبری (News Trading): معامله بر اساس انتشار اخبار و داده‌های اقتصادی

مدیریت ریسک در فارکس

اصول مدیریت ریسک

• حد ضرر (Stop Loss): تعیین سطحی برای محدود کردن زیان
• حد سود (Take Profit): تعیین سطحی برای برداشت سود
• نسبت ریسک به پاداش (Risk-Reward Ratio): معمولاً حداقل ۱:۲ توصیه می‌شود
• درصد ریسک سرمایه: محدود کردن ریسک هر معامله به ۱-۲٪ کل سرمایه
• تنوع‌بخشی: عدم تمرکز تمام سرمایه روی یک جفت ارز یا یک نوع معامله

خطرات معامله در بازار فارکس

• اهرم مالی بالا: افزایش ریسک زیان
• نوسانات شدید: به ویژه هنگام انتشار اخبار مهم اقتصادی
• ریسک نقدینگی: در جفت ارزهای غیرمتعارف
• ریسک اعتباری: احتمال نکول کارگزار
• ریسک سیاسی و اقتصادی: تأثیر رویدادهای غیرمنتظره بر بازار

بازار فارکس در ایران

وضعیت قانونی

• معاملات فارکس در ایران از نظر قانونی در وضعیت خاکستری قرار دارد
• بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، مجوز رسمی برای کارگزاری‌های فارکس صادر نمی‌کنند
• در سال‌های اخیر، هشدارهایی درباره فعالیت در این بازار از سوی نهادهای نظارتی صادر شده است

چالش‌های معامله‌گران ایرانی

• محدودیت‌های بانکی: دشواری در انتقال وجه به کارگزاری‌های خارجی
• تحریم‌های بین‌المللی: عدم پذیرش مشتریان ایرانی توسط بسیاری از کارگزاری‌های معتبر
• نوسانات ارزی داخلی: تأثیر بر سود و زیان واقعی معامله‌گران
• فقدان آموزش استاندارد: کمبود منابع آموزشی معتبر به زبان فارسی
• کلاهبرداری‌ها: وجود افراد و شرکت‌های سودجو که با وعده‌های غیرواقعی فعالیت می‌کنند

راهکارهای معامله‌گران ایرانی

• استفاده از کارگزاری‌های خارجی که محدودیت کمتری برای ایرانیان دارند
• بهره‌گیری از روش‌های پرداخت جایگزین مانند ارزهای دیجیتال
• آموزش از منابع معتبر بین‌المللی و تبادل تجربه با معامله‌گران باتجربه

آینده بازار فارکس

روندهای نوین

• هوش مصنوعی و یادگیری ماشین: افزایش استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته در تحلیل و معامله
• معاملات الگوریتمی: رشد سیستم‌های معاملاتی خودکار و ربات‌های معاملاتی
• تحلیل داده‌های کلان (Big Data): استخراج الگوهای پنهان از حجم عظیم داده‌های بازار
• ارزهای دیجیتال: تأثیر متقابل بازار ارزهای دیجیتال و فارکس سنتی
• فناوری بلاکچین: بهبود شفافیت و کارایی در تسویه معاملات ارزی

چالش‌های پیش رو

• افزایش مقررات: سخت‌گیری بیشتر نهادهای نظارتی در سراسر جهان
• تغییرات ژئوپلیتیک: تأثیر تنش‌های جهانی بر بازارهای ارز
• تحولات اقتصادی: احتمال تغییر در سیستم پولی جهانی و ظهور ارزهای دیجیتال ملی

نکات مهم برای معامله‌گران تازه‌کار

1. آموزش مستمر: فراگیری اصول بازار فارکس پیش از شروع معاملات واقعی
2. تمرین با حساب دمو: استفاده از حساب‌های آزمایشی برای کسب تجربه بدون ریسک مالی
3. طراحی استراتژی مشخص: داشتن برنامه معاملاتی مدون با قوانین ورود و خروج
4. مدیریت سرمایه: رعایت اصول مدیریت ریسک و حفظ سرمایه
5. کنترل احساسات: پرهیز از تصمیم‌گیری احساسی و حفظ نظم و انضباط
6. انتخاب کارگزار معتبر: بررسی دقیق اعتبار، شرایط و خدمات کارگزاری‌ها
7. شروع با سرمایه کم: آغاز معاملات واقعی با مبالغ کوچک و افزایش تدریجی

منابع و مراجع

1. Murphy, J. J. (2022). Technical Analysis of the Financial Markets. New York Institute of Finance.
2. Lien, K. (2019). Day Trading and Swing Trading the Currency Market. Wiley Trading.
3. Archer, M. D. (2020). Getting Started in Currency Trading. Wiley.
4. Bank for International Settlements. (2019). Triennial Central Bank Survey of Foreign Exchange and OTC Derivatives Markets.
5. Rosenstreich, P. (2018). Forex Revolution: An Insider’s Guide to the Real World of Foreign Exchange Trading. FT Press.
6. سایت بانک تسویه بین‌المللی (BIS): www.bis.org
7. سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: www.cbi.ir